Granty ERC spełniają marzenia naukowe!

Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERC) już od 13 lat realizuje program grantów indywidualnych dla wybitnych naukowców w dowolnej dziedzinie badań. W ramach konkursów ERC finansowane są bardzo nowatorskie i ryzykowne pomysły, które wnoszą przełomowe odkrycia do nauki. Obecnie kończy się Program Ramowy Horyzont 2020, ale już od 2021 roku rozpocznie się kolejny program Komisji Europejskiej finansujący  badania i innowacje. Będzie to siedmioletni program pod nazwą Horyzont Europa. Wiele jest jeszcze niewiadomych co do priorytetów nowego programu. Jednak już teraz wiemy, że ERC otworzy pierwsze konkursy z początkiem nowego roku: konkurs dla początkujących naukowców (2-7 lat po doktoracie) – Starting Grant zostanie otwarty 12.01.2021r., z datą zamknięcia konkursu 09.03.2021r., konkurs dla bardziej doświadczonych naukowców (7-12 lat po doktoracie) – Consolidator Grant zostanie otwarty 21.01.2021r., z datą zamknięcia 20.04.2021r., konkurs dla najbardziej doświadczonych naukowców (mocne, 10-letnie doświadczenie naukowe) – Advanced Grant zostanie otwarty 22.05.2021r., z datą zamknięcia 31.08.2021r. Do tej pory w województwie małopolskim jedynie trzech naukowców z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych pozyskało ten prestiżowy grant. Od września do grona laureatów dołączyła Pani Profesor Urszula Stachewicz z Akademii Górniczo-Hutniczej, która jako pierwsza kobieta w Polsce będzie realizowała grant z dziedziny nauk fizycznych i inżynieryjnych. Pani Urszula zgodziła się nam opowiedzieć o swojej drodze do grantu.

Dorota Markiewicz-Roszak (DMR): Europejska Rada ds. Badań Naukowych przyznała Pani 1,7 mln euro na realizację 5-letniego projektu pt.”Bioinspired Composites Strategies for Saving Energy”(BioCom4SavEn). Proszę przybliżyć, czym będzie się Pani zajmowała w tym projekcie?

Urszula Stachewicz (US): W ramach tego przedsięwzięcia będziemy opracowywać syntetyczny polimerowy materiał odwzorowujący właściwości izolacyjne znane w przyrodzie. Inspiracją do badań była tutaj porowatość włosów niedźwiedzia polarnego i piór pingwina, bogatych w cenną keratynę, a jednocześnie odznaczające się specyficzną geometrią zapewniającą wyjątkowe właściwości termiczne. Kluczem do produkcji materiału będzie elektroprzędzenie umożliwiające projektowanie nowatorskich kompozytów opartych na porowatych membranach. Nanowłókna polimerowe, z których zostanie zbudowany materiał, będą składać się z włókien sto razy mniejszych niż ludzki włos. Będą mogły one zmienić efektywność zarządzania energią cieplną, umożliwiając zwiększenie oszczędności w codziennym życiu. Wyniki badań będą mogły zostać wykorzystane nie tylko w izolacji budynków ale także przy okablowaniu.

DMR: Czy często w swoich badaniach wzoruje się Pani na zjawiskach przyrody?

US: Tak biomimetyzm czyli bionaśladownictwo jest coraz popularniejszą dziedziną nauki. Fascynuje mnie to jak natura radzi sobie z różnymi problemami, staram się ją podpatrywać i czerpać z niej inspirację do swoich badań. Na przykład w ramach projektu z Narodowego Centrum Nauki zbierałam wodę z mgły za pomocą nanowłókien, które odwzorowują pajęcze sieci.

DMR: Kiedy rozpocznie Pani pracę nad projektem BioCom4SavEn?

US: Projekt jest obecnie w fazie podpisywania umowy ERC z moją uczelnią. Natomiast prace badawcze ruszą w styczniu 2021 roku. Mam teraz czas, aby przygotować zaplecze lokalowe do realizacji grantu. Jest to duży i interdyscyplinarny projekt, który wymaga zakupu nowego sprzętu do scharakteryzowania materiału oraz pracy dużego zespołu ludzi z różnorodnym doświadczeniem. Uważam, że te przygotowania lokalowe i infrastrukturalne do realizacji projektu na AGH są dla mnie większym wyzwaniem niż napisanie samego grantu.

DM-R: Jakich specjalistów będzie Pani potrzebowała do realizacji badań w projekcie?

US: Zespół zaangażowany w projekt ERC będzie liczył 10 osób. Do realizacji badań będę potrzebowała specjalistów z różnych dziedzin, np. chemii polimerów przewodzących czy inżynierii materiałowej. Chętnie podejmę również współpracę z naukowcami, którzy zajmowali się zaawansowanymi technikami analizy składu chemicznego polimerów, pracowały nad kompozytami na bazie polimerów przewodzących, zajmowały się teoretycznymi aspektami przepływu ciepła przez materiały, a także wykonywały analizy przepływu ciepła eksperymentalnie. Projekt jest bardzo ciekawy i będziemy się w nim uczyć wiele nowych rzeczy, dlatego zachęcam już teraz do kontaktu osoby zainteresowane pracą w moim zespole. Oficjalna aplikacja będzie natomiast możliwa z początkiem roku 2021, gdy zostaną otwarte konkursy.

DMR: Jest Pani pionierką w realizacji grantu ERC na AGH, ale jest Pani również pierwszą kobietą w Polsce, która zdobyła grant ERC w naukach fizycznych i inżynieryjnych, w panelu PE8: Products and Processes Engineering. Jaki jest Pan przepis na sukces?

US: Myślę, że ten sukces nie przychodzi tak przez jedną noc. Grant ERC wymaga długiego przygotowania, nie pisze się go w kilka dni. Można go oczywiście napisać w kilka dni, ale wówczas może być trudno o jego dofinansowanie. Ważne, aby dokładnie przeanalizować i dopracować sam pomysł, to według mnie wymaga czasu. W moim przypadku pomysł badawczy dojrzewał prawie rok. W tym czasie ewaluował i zmieniał się w stosunku do pierwotnej myśli. Sporo czasu zajęło mi przeanalizowanie, jak napisać grant, aby był przełomowy - tzw. ‘break through’. Innowacyjny pomysł jest kluczowy w projektach typu ERC. Projekt ten musi być dużym wyzwaniem.

W moim przypadku składając wniosek do panelu bardziej aplikacyjnego: "PE8 -Products and Processes Engineering" ważne były również kwestie zastosowania. Co lepszego mogę zrobić dla ludzi, w czym mogę im pomóc i jakie problemy rozwiązać. Takie pytania zadawałam sobie w trakcie tworzenia grantu. Takie dość praktyczne podejście do pracy naukowej jest dla mnie priorytetowe. Cokolwiek tworzymy i rozwijamy, badamy powinno mieć charakter użyteczny. Nauka pomaga rozwiązywać istniejące problemy ludzi. Naukowcy z pasją pokazują niesamowite możliwości badań naukowych. Nauka to rodzaj misji, którą mamy do spełnienia. Właśnie w takim duchu pisałam ten grant.

DMR: Wspominała Pani o dojrzewaniu Pani pomysłu badawczego, co miało na to wpływ?

US: W ostatecznym opracowaniu pomysłu badawczego pomógł mi bardzo staż, który odbyłam u laureata grantu ERC w Cambridge. Wyjazd ten był realizowany w ramach programu Uwertura z Narodowego Centrum Nauki. Miałam wtedy przyjemność współpracować z Profesor Sohini Kar-Narayan, która zajmuje się innym tematem niż ja, pizoelelktrycznymi polimerami i tworzy nanogeneratory. Dzięki Niej weszłam wówczas w nową dla mnie tematykę energii, którą się wcześniej nie zajmowałam bezpośrednio. Rozwinęłam swój pierwotny pomysł o nowe zagadnienia.
Staż Uwertura był rewelacyjny, pozwolił mi spojrzeć szerzej na moje badania. Uświadomiłam sobie wtedy, że mój projekt jest zbyt wąski tematycznie i, że wszystko co tam zaplanowałam jestem w stanie zrealizować, a nie o to chodzi w grancie ERC. Projekt „BioCom4SavEn”jest poniekąd realizacją moich marzeń badawczych.

Zawsze chciałam zrobić pewne badania, ale nie byłam pewna jak. Staż w ramach grantu Uwertura pozwolił mi uwierzyć w siebie i odkryć, że mogę zrobić w grancie ERC nowe rzeczy. Ten grant jest kreatywny i ryzykowny, ponieważ nikt wcześniej nie robił takich badań. Projekt typu high risk - high gain. Jestem świadoma ryzyka w moim projekcie, ale również wiem jak wielkie korzyści dla nauki mogą zostać osiągnięte dzięki jego realizacji. Starałam się to przekazać w czasie pisania grantu.

DMR: Co jest jeszcze ważne w grancie ERC?

US: Ważne, aby udowodnić, że jest się właściwą osobą do kierowania tym grantem. Eksperci oceniają nie tylko sam pomysł naukowy, ale również czy kierownik projektu ma potencjał merytoryczny do zrealizowania badań. W moim przypadku grant wykraczał poza moje dotychczasowe doświadczenie, nie jestem biologiem czy zoologiem, a temat badań dotykał również takich aspektów. Dlatego, aby uzupełnić swoją wiedzę w tej dziedzinie zaczęłam interesować się biomimetyzmem i zaczęłam w tym kierunku badania. Zrobiłam badania dotyczące włosów niedźwiedzia i piór pingwina, które zakończyły się publikacją. Dzięki temu mogłam pokazać w projekcie, że jestem z innej dziedziny, ale mam również niezbędną wiedzę, aby zrealizować projekt. To był mój wkład w przyszły projekt – badania wstępne, które urealniają nasz pomysł naukowy.

Również doświadczenie w realizacji i kierowaniu projektami jest bardzo ważne. Grant ERC nie koniecznie musi być naszym pierwszym projektem. Ja miałam na swoim koncie kilka projektów, którymi kierowałam. Przykładowo z Narodowego Centrum Nauki, czy też Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Doświadczenie z przygotowywania i realizacji różnych grantów pomogło mi wypracować lepszą technikę pisania projektów i zaplanować niezbędne zasoby do realizacji grantu. Dodatkowo uważam, że praca jako recenzent projektów pomogła mi lepiej wczuć się w rolę ekspertów i przygotować wniosek tak, aby był dla nich interesujący i jasny w odbiorze.

DMR: Co jeszcze było pomocne w opracowaniu grantu?

US: Różnego rodzaju szkolenia, spotkania z ekspertami czy laureatami grantów ERC bardzo pomagają zrozumieć, o co dokładnie chodzi w tych grantach. Polecam zarówno działania wspierające Regionalnego Punktu Kontaktowego Programów Ramowych w Krakowie i Biura Doskonałości Polskiej Akademii Nauk. Szczególnie przydatne okazało się szkolenie organizowane przez Biuro Doskonałości PAN z udziałem firmy zagranicznej Yellow Research. Jest to firma holenderska z dużym doświadczeniem w zakresie przygotowywania grantów. Eksperci w trakcie szkolenia przekazali różne rady taktyczne jak podejść do przygotowywania grantu ERC, co uwypuklić, aby był przekonywujący dla oceniających grant. W trakcie takich spotkań poznałam wielu ciekawych ludzi z różnorodnym doświadczeniem.

Poza tym zachęcam, aby pokazywać swój projekt znajomym nawet nie z dziedziny, pracownikom RPKa czy KPKa ponieważ osoby te mają ciekawe spostrzeżenia, które mogą pomóc ulepszyć nasz projekt. Ja z tego korzystałam.

DMR: Co poradziłaby Pani młodym naukowcom planującym aplikowanie o granty ERC?

US: Korzystać z wszelkich możliwych wyjazdów zagranicznych. Takie wyjazdy są niesamowite dla naukowców, ponieważ otwierają oczy na wiele innych i nowych możliwości. Poszerzają horyzonty myślowe. Wyjazdy zagraniczne są niezwykle cenne dla nas naukowców, ponieważ uczymy się nowych rzeczy, dowiadujemy się, jak w inny sposób zrealizować badania czy rozwiązać problemy naukowe. Spotykamy się w ten sposób z odmienną dynamiką i środowiskiem pracy naukowej.

Pracowałam na ten grant bardzo długo, można powiedzieć, że całą swoją karierą naukową od doktoratu. Dużo podróżowałam, byłam w Niemczech, Holandii i Anglii. Pracowałam także w dziale R&D, Philips Research w Holandii oraz spin-oucie w Anglii. Myślę, że to doświadczenie pozwoliło mi spojrzeć na problemy badawcze z różnej perspektywy.

DMR: Dziękuje bardzo za cenne rady dla przyszłych aplikujących do konkursów ERC. Czy chciałaby Pani coś jeszcze dodać na zakończenie naszej rozmowy:

US: Tak, jeżeli chodzi o projekt ERC to pisząc go trzeba się dać ponieść wyobraźni i spełnić swoje marzenia naukowe. Dziękuję za rozmowę.

DMR: Dziękuję.